کوهنوردی از ورزشهایی است که فرد در تماس مستقیم با سرما ، رطوبت، باد و…بوده و همواره در معرض سرمازدگی و هیپوترمی می باشد.
زمانی که حرارت بدن انسان به دمای زیر ۳۵ درجهء سانتیگراد می رسد سرمازدگی عمومی یا هیپوترمی به انسان دست می دهد. سرمازدگی های متوسط را می توان به خوبی درمان نمود. اما زمانی که حرارت بدن به زیر ۳۶ تا ۲۴ درجه سانتیگراد می رسد شانس بهبودی بسیار ضعیف می باشد.
توانایی بدن در مقابله با سرما بسیار کمتر از توان آن برای مقابله با گرما است و در واقع روش اصلی برای گرم نگه داشتن بدن استفاده از لباس و پوشش مناسب است. علاوه بر این عواملی مثل :ارتفاع،خستگی, تغذیه نامناسب ،کم آبی (شرایط موجود در ورزش کوهنوردی), سابقه بیماری (مرض قند , بیماری قلبی – عروقی یا تنفسی , …) , مصرف داروهای خاص (مثل داروهای فشارخون , الکل ،مواد مخدر) , نامناسب بودن لباس و پوشش فرد و عوامل مختلف دیگری نیز باعث مستعد شدن فرد به کاهش درجه ی حرارت بدن و آسیب های ناشی از آن خواهد بود .
عدم تحرک برای مدت طولانی (مثلآ در صعود های ترکیبی وصعود از یخچالها ) به علاوه ی سردی هوا , رطوبت بالا , وزیدن باد و خیس بودن لباس ها گرفتار شدن در بهمن نیز باعث مستعد شدن فرد و بروز سریع تر و شدیدتر آسیب های ناشی از سرما خواهد شد .
در موارد آسیب های ناشی از سرما نیز پیشگیری بر درمان مقدم است و با رعایت اصول مقابله با سرما حتی در بدترین شرایط آب وهوا نیز می توان از بروز آنها جلوگیری کرد .
رطوبت هوا به همراه وزش باد باعث از دست رفتن درجه ی حرارت بدن می گردد . به ویژه هرچه سرعت باد بیشتر باشد , کاهش درجه حرارت بدن سریع تر خواهد بود . وزش باد تند در یک آب و هوای سرد و مرطوب به سرعت باعث کاهش درجه حرارت بدن فرد خواهد شد .
در برخی شرایط مانند قرار گرفتن طولانی در معرض آب و هوای بسیارسرد و یا غوطه ور شدن در آب بسیار سرد(همچون پیمایش غار های رودخانه ای), بدن توانایی تولید حرارت لازم برای مقابله با سرمای محیطی را ندارد و در نهایت دچار کاهش دمای عمومی بدن می گردد . به این حالت اصطلاحاً هیپوترمی گویند . در این حالت هیپوتالاموس مغز دچار اشکال در عملکرد می شود و بدن قادر به کنترل دمای قسمت مرکزی خود نیست و درجه حرارت حرارت مرکزی بدن از ۳۷ درجه به کمتر از ۳۵ درجه سانتی گراد خواهد رسید . افراد سالخورده و ضعیف بخصوص اگر لاغر , خسته و گرسنه هم باشند بیشتر مستعد هیپوترمی هستند.
علائم و نشانه ها :
۱- فرد احساس سرمای شدید میکند.
۲-بی اختیار لرز شدیدی به مصدوم دست می دهد و بدن آنها دچار لرز می شود .
۳- پوست سرد وخشک و رنگ پریده می شود.
۴- نبض کند می گردد.
۵- تعداد تنفس بیمار کمتر از حالت طبیعی می شود .
۶- درجه حرارت بدن به ۳۵ درجه یا کمتر می رسد .
۷- در مراحل بعدی بیهوشی به فرد دست میدهد:تشخیص تنفس و ضربان قلب مصدوم دائما مشکل تر می شود.
۸- خواب آلودگی ظاهر می شود که ممکن است به کُما منجر شود .
۹- ممکن است ایست قلبی رخ دهد .
سایر علائم عبارتند از :
پوست سرد : یکی از علائمی که دلالت بر افت دمای بدن و بروز حالت هیپوترمی دارد .(به ویژه سرد بودن پوست شکم )
لرز : از واکنش های دفاعی بدن برای گرم کردن خود است و بدن بطور خودکار سعی می کند تا با افزایش کار عضلات حرارت بیشتری تولید کند و دمای قسمت مرکزی خود را ثابت نگه دارد . اما با پیشرفت آسیب و کاهش بیشتر دمای بدن , این واکنش دفاعی نیز مختل می شود.
گیج و منگ شدن مصدوم و از دست دادن قدرت قضاوت وتصمیم گیری و از دست دادن هماهنگی حرکات و فعالیتهای بدنی ، اشکال در تکلم و صحبت کردن و همچنین سفتی و انقباض عضلانی از دیگر علائم هیپوترمی می باشد .
کمک های اولیه :
۱- با رعایت اصول ایمنی ابتدا بیمار را از تماس بیشتر با سرما نظیر بادوتماس با سنگ ،یخ و برف باز دارید.
۲- سپس ارزیابی اولیه مصدوم و انجام مراحل ABC (کنترل راه هوایی , تنفس , ضربان قلب ) و دیگر کمکهای اولیه ی ضروری در صورت لزوم .
۳- بیمار را در یک پوشش محافظ بپیچید بطوری که سر و گردن را بپوشاند.نباید دست ها و بازو های مصدوم در تماس با بدنش باشد. زیرا این کار باعث می شود حرارت بدن مصدوم به خارج منتقل شود.
۴- انتقال مصدوم به مکان گرم و خشک ودور از باد و ترجیحاً سربسته (مانند پناهگاه , چادر ,غار برفی , … )
۵- خارج کردن لباس های مرطوب , خیس یا تنگ مصدوم و در صورت امکان پوشاندن لباس خشک به مصدوم و قرار دادن وی در داخل کیسه خواب یا انداختن پتوی گرم و خشک بر روی او.
۶- هیچگاه بدن مصدوم را با مالش گرم نکنید و او را نیز تشویق به انجام فعالیتهای بدنی و راه رفتن نکنید .
